Geboren omstreeks 1580

Bij het maken van een stamboom van de oude Mülheimsche families, ergert men zich geregeld weer aan de droevige werkelijkheid, dat de oude kerkregisters vóór 1718, die de beste aanknopingspunten zijn bij opstellingen van stambomen, ontbreken.Zij zijn in de verwarringen van de Spaanse erfopvolgingoorlogen, enz., die ook onze stad meermalen bezochten, vernietigd geworden. Dus is de onderzoeker hoofdzakelijk op de oude familiepapieren en overleveringen aangewezen.

Een de oude families, de familie Poortman, heeft een grote hoeveelheid documenten bewaard, die het ons mogelijk maken de familie tot ongeveer 1580 in Mülheim na te gaan, ja, men kan zelfs nog verder gaan en zeggen, toen moet de familie reeds lang in Mülheim woonachtig geweest zijn, want het bezit van den omstreeks 1580 geboren Jurriaan Nicolaas Poortman was een zeer deftig huis, dat men voor den toenmalige tijd bijna de naam van een patriciershuis geven kan, wanneer men den bouw met de huizen vergelijkt, die uit dien tijd nog in de omliggende steden staan, waarvan een patriciershuis gesproken kan worden.

De onderzoeker mag daaruit wel de conclusie trekken dat de familie Poortman als eigenaresse van zulk een huis, reeds lang in Mülheim vóór 1580 woonachtig was. Nu kan tegengeworpen worden, dat de familie in dien tijd het huis door koop eigendom is geworden. De mogelijkheid van een toe-eigening kan derhalve bestaan. Daartegen kan echter gezegd worden, dat het op zijn minst, voor zoo ver had den vermelden Nicolaas Poortman betreft, niet helemaal juist kan zijn, want deze vervulde reeds toen een leidende functie, zoals straks door een feit bewezen wordt. Het is echter niet aan te nemen, dat een emigrant, dus een buitenlander in zo’n korten tijd zich zulk een positie had kunnen verschaffen, vooral in aanmerking nemende het feit, dat het buitenland toen zeer moeilijk gemaakt werd, zoals ons talrijke documenten bewijzen, vasten voet in het nieuw gekozen vaderland te verkrijgen.

Er kan dus stellig besloten worden, dat op zijn minst de vader van Jurriaan Nicolaas Poortman reeds in Mülheim woonachtig is geweest. Bovendien gaat daarnaast de oude familieoverlevering, die de familie Poortman ingezetene aangeeft. Open blijft dus de mogelijkheid, dat de vader van Jurriaan Poortman hierheen gekomen is, daardoor bestaat de mogelijkheid van Hollandse afkomst, daar immers in den uit Mülheim afstammende Hollandschen tak van de familie een dergelijke overlevering bestaat. De kring Holland-Mülheim-Holland zou dientengevolge getrokken zijn. Ik houd deze verklaring voor zeer wel mogelijk, vooral als men er aan toevoegt, dat omstreeks 1770 een Mülheimsche Poortman naar Holland ging, dus een terugkeer vertoonde.

Echter ontbreekt een document als zeker bewijs van intrekneming (emigratie) naar Mülheim. Zoo iets zou in Holland gevonden kunnen worden. Nu terug naar Nicolaas Poortman. Van hem is als voornaamste bewijsstuk uit het jaar 1623 behouden, waaruit blijkt, dat hij de aanleiding gegeven heeft van een voor dientijd op hygiënisch gebied uitmuntende nieuwsgierigheid. Toentertijd was in de meeste steden en landstreken, dus ook hier in Mülheim, als watervoorziening de welput en meestal hadden wegens kosten van uitdieping een hele rij huizen slechts één wel gezamenlijk, dat is: vele families betrokken hun benodigde water uit één welput.

Men kan zich indenken, dat daardoor wel eens wat in een welput viel, te meer omdat de welputten meestal slecht gesloten waren. Alle soorten vuilnis, dode beesten, enz. moesten dikwijls uit de welput verwijderd worden. In het jaar 1623 viel zelfs een kind in de put en verdronk. Toen greep Jurriaan Nicolaas Poortman, wiens woorden veel zeggingskracht hadden, in. Hij sloeg de bouw van een pomp voor, om vele ongemakken afdoende te verhelpen en zette, dankzij zijn gezag, het door, dat er zoo een gebouwd werd. Wanneer men in aanmerking neemt, dat Jurriaan Nicolaas Poortman door deze nieuwsgierigheid iets tot dusver onbekend bewerkte, de Mülheimers waren zeer conservatief, dan is zijn daad zeer hoog op prijs te stellen.

De stichting van deze eerste waterpomp in Mülheim en de oprichting van een pompgemeenschap, dat is, de aansluiting van alle mede-eigenaren aan het nieuw verworven goed, werd feestelijk gevierd. Ter herinnering aan deze daad van J.N.P. en aan de oprichting van de pompgemeenschap werd verleden jaar in de “Plattdütsche Krink” een stuk opgevoerd, dat de titel “Pompgemeenschap” draagt en waarin J.N. Poortman als vervuller van de hoofdrol weer verschijnt. De samensteller van het stuk is Wilhelm Klewer. (De “Plattdütsche Krink” is een vrije vereniging van alle Mülheimers, die het oude Mülheimsche dialect, het “Platt” lief hebben en in stand houden.

Zoo wordt in de “Krink” slechts “Platt” door arm en rijk gesproken. Het opgevoerde stuk is eveneens in dat dialect geschreven). Uit het feit, dat Jurriaan Poortman toen, dus in een tijd, dat men de nieuwigheden nauwkeurig afwees, ja zelfs bestreed, gelukte zijn wil door te zetten om in hygeniësch opzicht iets waardevols te bereiken, kan men wel met recht concluderen, dat Jurriaan Poortman grote invloed bij zijn medeburgers had, hij dus op zijn minst een geboren Mülheimer geweest zijn moet, anders had hij zulk een achting nooit en nimmer gehad.

Zijn sterfjaar weten wij helaas niet, het is nergens opgetekend of ergens een aantekening daarvan gemaakt.